En az iki metalin, erime noktası diğerinden daha düşük olan bir metal yardımı ile eritilerek birleştirilmesi yöntemine lehimleme denir. Lehim kurşun ve kalay metallerinden oluşmaktadır. Eritme işlemi için hızlı ve yüksek ısı sağlayan bir materyal gerekmektedir. Lehim işlemi sırasında oldukça dikkatli olmak gerekir. Aksi durumda, istenmeyen iş kazaları ya da malzemelerin israfı ortaya çıkabilir.
Halk arasında lehimleme makinası olarakta bilinen havyalar 200 ile 500 derece arasında sıcaklık sağlayabilirler. Güçleri ise 5 watt’dan 300 watt’a kadar çıkabilmektedir. Piyasada en çok kullanılan havyalar 30 ila 50 watt arasındaki havyalardır.
Lehimleme Nedir?
İki veya daha fazla metalin birleştirilme işlemine lehimleme denir. Lehimleme iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir. Sert lehimleme ve yumuşak lehimleme olarak iki farklı yöntem kullanılmaktadır. Oldukça yüksek sıcaklık gerektiren sert lehimleme işlemi dayanıklılık gerektiren otomotiv sektörü ya da tesisat bağlantılarında başvurulan seçenektir. Sert lehimlemeye oranla yarı yarıya bir sıcaklık gerektiren yumuşak lehimleme işleminde iletkenlik çok daha fazladır. Bu özelliği ile elektronik devrelerin bağlantılarında ve arıza durumlarında bu yöntem tercih edilmektedir. Yapılan lehimin kalitesi, ilgili parçanın işlevini tam olarak yerine getirmesinde önemli bir etkendir. Lehimin kalitesini; kullanılan malzemelerin kalitesi ve lehimleme işleminin nasıl yapıldığı etkilemektedir. İyi lehim yapılmayan parçalar kısa süre içerisinde ayrılıp, parçanın işlevinin yerine getirememesine neden olurlar. Lehimleme işleminde en yaygın kullanılan alet havyadır. Havya kullanılarak yapılan lehimler dışında sıcak hava ve fırınlama yöntemi ile de lehimleme yapılabilir.
Havya Çeşitleri Nelerdir?
Farklı özellikte ve güçte havya çeşitleri bulunmaktadır. Lehimleme işlemi yapılacak alana göre çeşitlilik gösteren havyalarda en çok aranan özellikler;
- Çabuk ısınabilmesi,
- Lehim işlemi sırasında ısı kaybına uğramaması
- Gövdenin ısı yalıtımının iyi olmasıdır.
Bu özellikler havyanın kalitesini belirlemektedir. Türkiye’de en çok tercih edilen markalar arasında Pace, oki, weller gibi profesyonel amaçlı üretilen havyalar bulunmaktadır.
Havyalar görünüşleri ve ısıtma şekillerine göre kendi içlerinde gruplara ayrılmaktadır. Bunlar;
Kalem Havyalar
Görünüşleri kalem gibidir. Bu nedenle kalem havya ismi ile anılan bu tip havyalar, içerisinde bulunan rezistans yardımıyla oluşan ısı sayesinde kullanılmaktadır. Krom nikel teller, silindir şeklinde sarılarak rezistans elde edilir. Kalem havyalar da kendi içinde ikiye ayrılır. Bunlar istasyonsuz ve istasyonlu havya tipleridir. İstasyonlu havyalarda, ısı ayarı yapılabilen düzenekler bulunur. Ayrıca kullanılmadığı zaman havyanın konabileceği lehim standı da bulunmaktadır. Daha çok seri üretim yapılan firmalarda kullanılır. İstasyonsuz havyalar ise bakım onarım gibi küçük işletmelerde ve hobi amaçlı ev kullanıcılarının tercih ettiği, daha basit yapıdaki havya çeşididir.
Tabanca Havyalar
Tabanca havya güçlü bir havya tipi olup kalın iletkenlerin lehimlenmesinde kullanılır. Tabanca havyaların içinde bir transformatör bulunur. Sarım şeklinin farklı olmasından dolayı bu tip havyalarda düşük gerilim ve yüksek akım vardır. Buda havya ucunun çok daha fazla ısınmasına neden olur. Tabanca havyalarda, kalem havyalardan farklı olarak bir tetik bulunur. Tetiğe basıldığında havya ucu ısınır, tetik bırakıldığında ise akım kesilir ve havya ucu soğur.
Gazlı Havyalar
Enerji kaynağının bulunmadığı alanlarda gazlı havyalar kullanılmaktadır. içerisinde bulunan yanıcı gazın yanması sonucu ısı oluşur. Ortaya çıkan ısının havya ucunu ısıtması prensibi ile çalışan çeşitlerine gazlı havya denir.
Havyaların dışında lehimleme işlemi sırasında bize yardımcı olacak bazı yan parçalar da bulunmaktadır. Lehim sırasında bir elimizde havya diğer elimizde lehim teli olmasından dolayı lehimlenecek devre ya da kabloları tutması için lehim sehpası ya da devre tutucu gibi parçalar bulunmaktadır. Bu ürünler sayesinde daha rahat lehimleme işlemi yapılabilir.